Şule Özsoy Boyunsuz (Galatasaray Üniversitesi)
Berk Esen (Sabancı Üniversitesi)
Uzun zamana yayılan çok partili rejimiyle Türkiye bugün Avrupa Birliği üyesi olan birçok ülkeden bile daha eski bir demokratik geleneğe sahip olmasına karşın demokratik rejimini pekiştirememiştir. Çok partili hayata geçiş sonrası ortaya çıkan hükümet sistemi yeterince güçlü denge-denetlemekurumlarına sahip olmadığı için (1924 Anayasası) veya etkili yönetim yapısına yönelik mekanizmaların zayıflığı nedeniyle (1961 Anayasası) görece demokratik dönemler oldukça kısa sürmüş;Türkiye bir taraftan askeri yönetimlerin, öte yandan çoğunlukçu yönetim anlayışına sahip popülist otoriter iktidarların idaresi altında gidip gelmiştir. Her iki tarz yönetim modelinde de yürürlüğe giren anayasalar istisnalar haricinde (1921 Teşkilatı Esasiye Kanunu ve 1995, 2001 gibi kimi anayasa değişikleri) siyasi alanda geniş katılımlı bir tartışma ve toplumsal uzlaşı sonucunda ortaya çıkmamıştır.
Sivil siyasetçilerin kurguladığı bir sistem olmasına ragmen, 16 Nisan 2017 günü yapılan halk oylaması sonucu yürürlüğe giren “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” de aynı sorunlardan muzdariptir. Olağanüstü Hal döneminde ve muhalefet partileriyle herhangi bir uzlaşı olmadan kurgulanan bu yeni sistem Cumhurbaşkanlığı makamına yargı ve yasama karşısında geniş yetkiler vererek, denge ve denetleme kurumlarını büyük oranda zayıflatmıştır. Ayrıca mühürsüz oy pusulalarının geçerli sayılması gibi şaibelerle gölgeli, özgür bir tartışma ortamından büyük oranda yoksun olarak kabulü sağlanmıştır. Birçok açıdan neopatrimonyal özellikler gösteren otoriter bir rejimin anayasal altyapısını oluşturan “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”, geçen süre zarfında vaat ettiği siyasal istikrarı sağlayamamış ve özellikle ekonomi ve dış politika alanlarında Türkiye’nin karşılaştığı mevcut sorunların daha da şiddetlenmesine yolaçmıştır. Ayrıca, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” yürürlükte olduğu kısa süre içinde Türkiye’de toplumsal kutuplaşmayı arttıran ve otoriterleşme eğilimlerini güçlendiren bir tablo yaratmıştır.
Türkiye’nin demokrasi serüveninde karşılaştığı askeri ve sivil otoriter seçenekleri aşmanın tek yolu güçlü denge ve denetleme kurumlarına sahip ve geniş kapsamlı toplumsal uzlaşmaya dayanan demokratik bir hükümet sisteminin tesis edilmesinden geçmektedir. İstanbul Politik Araştırmalar Enstitüsü (İstanPol) için hazırlanan bu rapor, Türkiye’de şu ana kadar yaşanan hükümet sistem krizlerinin engellenmesi ve demokratik bir rejim inşası için güçlendirilmiş parlamenter sistemin en uygun model olduğunu iddia etmektedir. Bu bağlamda raporun ilk bölümü Türkiye’de yaşanan hükümet sistemi sorununu tarihsel bir açıdan özetlemekte, ikinci bölümde ise bu sorunun siyasal bağlamını tartışmaktadır. Raporun son bölümünde ise güçlendirilmiş parlamenter sistemine geçmek için gerekli somut 15 öneri verilmektedir. Yeni rejimde Cumhurbaşkanlığı makamının yetkileri daraltılacak ve yasama organı olarak Meclis’in güçlendirilmesi öngörülmektedir. Ayrıca yürütmeyi elinde tutan kurumların denge ve denetlenmesi için yargı bağımsızlığını güvence altına alan ve seçmenlerin siyasi katılım yollarını güçlendiren önerilerde bulunulmuştur.
Güçlendirilmiş parlamenter sistemin, temsilde adalete daha çok imkan vermesi nedeniyle Türkiye gibi etnik ve dini açıdan çoğulcu toplumlara sahip ülkeler için daha uygun olduğu görülmektedir. Güçlendirilmiş parlamenter sistem CHS altında yaşanan otoriterleşmenin önüne geçerken, önceki yıllarda yürürlükte olan parlamenter rejimin de eksikliklerini ve sıkıntılarını bertaraf ederek yüzüncü yılına girmeye yaklaşan cumhuriyetimizi demokratik bir çizgiye getirmeyi hedeflemektedir.
Raporun Tamamı İçin Tıklayınız: Türkiye İçin Yeni Bir Hükümet Sistemi
Şimdiye kadar Yorum yok.
Aşağıda Yorum bırakmak için ilk siz olun.