Görkem Özün Can
Tilburg Üniversitesi
Anıl Kemal Aktaş
Tilburg Üniversitesi
* Voting Advice Applications(VAA) = Oylama Tavsiye Uygulamaları
Bu yazıda sizlerle Hollanda’da popüler hale gelmiş ve daha önceki çalışmalarda Voting Advice Applications (VAA) yani Oylama Tavsiye Uygulamaları olarak çevirebileceğimiz seçmen yönelimleri uygulamalarına dair bilgiler paylaşacağız. Bu uygulamalar ile seçmenler sorun olarak gördükleri konularda bu sistemlere aktardıkları tercihler ve bilgiler ile hangi siyasi partinin muhtemel olarak kendilerini ve önceliklerini temsil edebileceklerini öğrenebiliyorlar. Ancak öncesinde Hollanda’daki siyasal sistemi tanımak yararlı olacaktır.
Hollanda Siyasi Sistemi ve Siyasi Partiler:
17 milyonluk bir nüfusa sahip olan Hollanda’da iki meclisli parlamenter düzene dayanan nispi temsil ile işleyen bir seçim sistemi var. Temsilciler Meclisi 150 üyeden oluşurken, Senato’da 75 üye bulunmakta. Senatörler dolaylı bir seçim sistemi ile seçiliyor; seçmenler önce eyaletler-illerdeki il temsilcilerine oy verirler, eyaletler-illerin seçilmiş üyeleri daha sonra senatörleri seçerler.
Hollanda tanımlanırken alışagelmiş olarak bölünmüş – ayrışmış bir ülke olarak tanımlanır. Bu ayrışmalar sosyal örgütlere, şirketlere, medya kuruluşlarına, sendikalara, okullara ve siyasi partilere uzun yıllar boyunca yansımış. Bu geleneksel ayrışma sütunları eskiden: “sosyalist”, “liberal veya ilerici” ve “Hristiyan” bir Protestan veya Katolik mensubiyeti ile ifade ediliyordu. Bu ayrışmalar üzerine temsili bulunan siyasi partilerin bazıları hala var ve yeni ortaya çıkan ve daha geniş temsili ifade eden partilerle birleşti. Bu bölüme oy oranları önemli olan siyasi partileri tanıyarak devam edelim. Son seçimlerde VVD, PVV, CDA ve D66’nın en yüksek oy alan 4 parti olduğu Hollanda’da geleneksel sol partiler eskisi kadar iyi seçim sonuçları alamıyorlar. CDA, en büyük Hıristiyan / Katolik parti olarak işlev görürken ve aynı zamanda çiftçilerin geniş bir desteğine sahip olduğu bilinmekte. SGP, daha muhafazakâr veya köktendinci Protestanlar ile hareket eden bir siyasi yapı; hatta açık şekilde Katolik karşıtı ve AB karşıtı olarak bile görülebilir. Protestanlar için merkez solda yer alan alternatif ise “Hıristiyan Birliği”.
VVD baskın liberal ve piyasa odaklı politikalar takip eden bir yapı ve girişimcilerin ve KOBİ’lerin partisi olarak görülmekte. Merkez liberal yelpazenin solunda yer alan, düzen karşıtı bir parti olarak kurulan “Demokratlar ’66” özgün fikirler yansıtabilen bir parti. Merkez partilerin dışında kalan siyasi partilere bakarsak Sosyalistler ve Komünistler, koalisyonlarla yıllar içinde yavaş yavaş sosyal demokratizmi (Sosyalist Parti, İşçi Partisi ve Yeşil Sol Parti gibi) kucakladıkları biliniyor.
Geert Wilders, Özgürlük Partisi olarak da bilinen göçmenlik ve İslam karşıtı “Partij voor de Vrijheid” ile son dönemde önemli bir görünürlük kazandı. Yakın dönemde, Demokrasi Forumu (FvD) parlamentonun her iki meclisinde de büyük bir varlık gösterdi. Bu partilerin ikisi de Avrupa karşıtı politikalar izlerken Özgürlük Partisi’nin aksine, Demokrasi Forumu, Hollanda’daki sosyal refah sistemiyle aynı çizgide değil; ekonomik olarak daha sağ bir pozisyonu savunuyor. Ancak her iki taraf da hala İslam’ı Hollanda toplumu için bir tehdit olarak görüyor. Politik pozisyonu yine sosyal liberal olarak tanımlanabilecek DENK, azınlık haklarını savunan yeni bir göçmen partisi; seçmenleri çoğunlukla Türk veya Fas kökenli Hollanda vatandaşlarından oluşmakta. BIJ1 yeni bir sol parti olarak; esas olarak ayrımcılık ve ırkçılık karşıtlığına odaklanmakta ve parti programı anti-kapitalist görüşler içeriyor. Yüzde 0,67 olan seçim barajı ile partiler daha kolay rekabet edebiliyor ve potansiyel olarak seçimlerde sandalye kazanma şansları artıyor. Bu yılın Mart ayında yapılacak seçimlerde toplam 37 parti sandıkta yer alacak, bunların 20’si ülkenin bütününde seçimlere katılacak. Bu partilerden 17 tanesi bütün seçim bölgelerinde seçime girmeyecek.
VAA – Oylama Tavsiye Uygulamaları
Oylama Tavsiye Uygulamaları (VAA’lar), seçmenlere yardımcı olmayı amaçlayan araçlar olarak biliniyor. Temel olarak sorunları ve fikirleri eşleştirerek seçmenler, siyasi partiler veya adaylarla eşleşmelerini kolayca görebiliyorlar. Günümüzde bu uygulamalar oldukça sık kullanılıyor ve web / mobil tabanlı olarak hizmet veriyorlar.
“VAA’lar konu temelli çalışan ve tercihleri buna göre eşleştiren sistemlerdir. Temel işlevleri basittir. İlk başta, en önemli siyasi tartışmaları ve sorunları yansıtan bir konu kataloğu, partilerin veya adayların konumlarını belirlemeye hizmet eder (sırasıyla bir parti seçimi veya aday seçimi için). Bu siyasi pozisyonlar bir profil biçiminde kaydedilir. Bir sonraki adım olarak, web sitesi seçmenlerin aynı konu bazlı katalog aracılığıyla kendi profillerini oluşturmalarına izin verir. Bu profil daha sonra partilerin veya adayların profilleri ile karşılaştırılabilir. VAA’lar daha sonra seçmenler ve partiler veya adaylar arasındaki uyumu hesaplar ve sonuçları sıralama olarak gösterir. Tüm VAA’larda bu temel sistem ortaktır… ” [1]
KiesKompas gibi bazı VAA’lar, seçmenlerin siyasi yelpazede nerede olduklarını gösterdiği için seçmenler daha sonra en uyumlu partiyi veya adayı kolayca belirleyebiliyor. Hollandalı StemWijzer, bu alandaki ilk kez uygulanan; oylama yardımı veya VAA olarak görülüyor. İlk versiyonu basılı olarak yapılırken, okullarda temel siyaset dersleri veren öğretmenler tarafından kullanılmak üzere bir araç olarak düşünülmüş. Bu sistemin ilk bilgisayar tabanlı sürümü 1994’te piyasaya sürülmüş. Daha sonra 1998’de çevrimiçi sürüm piyasaya sürülüyor. 1998’de StemWijzer Yöntemi aşağıdaki yönteme göre ayarlanmış:
“Kullanıcıya, fikirsel olarak destek vereceği, katılmayacağı, tarafsız kalabileceği veya fikri olmayan tezler sunulur. Herhangi bir görüş olmaması durumunda, oylama tavsiyesi hesaplanırken tez dikkate alınmaz. Tüm tezler cevaplandığında, kullanıcı belirli tezlere ekstra ağırlık atayabilir. Daha sonra bilgisayar, en kısa mesafe prensibine göre farklı parti profillerini kullanıcının profiliyle karşılaştırır ” [2] [3]
KiesKompas, Stemwijzer ile doğrudan rekabet eden bir başka Hollandalı VAA’dır. Daha önce de belirtildiği gibi, KiesKompas, sonuçları farklı bir şekilde sergiler ve politik bir yelpazeden yararlanır. KiesKompas ayrıca farklı bir metodoloji kullanır.
“Kieskompas, partilerin siyasi meselelerle ilgili konumlarının sorgulama yoluyla değil, daha çok partilerin programlarının ve seçim kampanyalarının analizi yoluyla tanımlanmasıyla Stemwijzer’den farklılık göstermekte. Ek olarak, Kieskompas, elde edilen sonuçlar için bir liste yerine iki boyutlu bir koordinat sistemindeki bir diyagramdan yararlanır – başka bir deyişle, bir tür siyasi alan haritası sağlar.” [4]
VAA sistemlerinin idari ve veri yönetimleri genelde üniversitelerde veya STK’larda bulunurken Stemwijzer ve Kieskompas örneklerinde ise; ilki bir demokrasi vakfı tarafından yönetiliyor. İkincisi ise akademisyenler ve bilim adamları tarafından yönetilen bir şirket.
Bu üç genel yaklaşımın ortaya çıktığı örneklerde görüldüğü gibi, oylama araçları (VAA’lar) çoğu Avrupa ülkesinde popüler. Ve Hollanda’ya baktığımız zaman bu sitelerde oluşan aşırı trafik nedeniyle iki büyük platformun erişilemez olduğu örnekler daha sık görülüyor.
Bu oylama tavsiye uygulamalarının seçmenler üzerindeki etki Hollandalı araştırmacılar tarafından sıklıkla araştırılmıştır. Hollandalı araştırmacılar şu temel sonuçlara varıyor:
– Seçmenler, ulusal ve bölgesel seçimler için VAA’lardan büyük ölçüde yararlanmaktadır; VAA’dan gelen tavsiyelere değer veriyorlar.
– Seçmenler, VAA’yı kullandıktan sonra muhtemelen kendi partileri veya fikirleri hakkında daha fazla araştırma yapmaktalar.
– Seçmenler “gerçeklerle yüzleşmeye” teşvik edilir, yani önceden belirlenmiş fikirleri bu platformlarda yaptıkları testler/ölçümlerde ortaya çıkan sonuçlarda tercih ettikleri tarafla eşleşmeyebilir. Seçmenler VAA’nın sonuçları karşısında hayrete düşerlerse veya kafaları karışırsa tercih ettikleri partiyi değiştirme eğiliminde olduklarını göstermektedir.
– Siyasi partiler genellikle bu tip platformları da eleştiriyorlar çünkü parti programlarının içeriğini bu platformların belirlediğini düşünüyorlar. [5]
– Her şeyden öte, bu platformlar seçmenler üzerinde olumlu bir etkisi olduğu (seçmenin daha iyi bilgilendirilmesi) ve VAA’ların da siyasi partileri kendi programlarını tutarlı bir şekilde inşa etmeye zorladıkları sonucuna varmışlardır.
Sonuç Yerine
Hızlı tüketim ve post-truth gerçekliğinin hâkim olmaya başladığı siyasi arenada, aktörlerin bu enstrümanları kullanarak seçmen üzerinde yarattığı etkinin sonuçlarını çeşitli olaylarda görmeye başladık. Kitle buluşmalarının vardığı nokta artık linç ve yok etme üzerine dayalı aksiyonlar ile sonuçlanıyor. Bu örnekler aslında siyasi partilerin seçmenleri ile kurdukları irrasyonel iletişim ve hatta güdülendirme ile alakalı. Siyasal iletişime irrasyonel platformlar sağlayan partileri önlemek adına yukarıda açıklamaya çalıştığımız bilgilendirme araçları elbette çok güçlü bir çözüm olarak önümüze çıkmıyor. Hatta bu platformlarda sorulacak soru setlerinin seçmenleri manipüle edebilme ihtimali de önümüzde duruyor. Yine de seçmenlerin siyaseti sorumluluk duygusu ile sorgulaması için ekstra bir motivasyon yaratabilmesi açısından da bu bilgilendirme araçları fonksiyonel bir rol oynayabilir. Özellikle Avrupa’da demokratik işleyişin güçlü pratiklere sahip olduğu ülkelerde seçmen ile siyasiler arasında gelişen duygusal manipülasyon süreçlerini bertaraf etmek adına bu sistemler kullanılabilir. Örnek olarak oy verilen parti tarafından sadecece öne çıkarılan tek bir konu üzerinde sınırlı kalmayarak geniş bir yelpazede ne yapması gerektiğini bir kenara not etmesi sağlanabilir ve yeniden demokratik bir bilinç inşası işlevi görebilir.
Öte yandan Türkiye gibi kararsız seçmen sayısının her geçen gün arttığı ancak ülke genelindeki güçlü lider kültü gerçekliğinin de getirdiği şartlarla ancak ekonomik krizler gibi çok büyük dalgalanmalarda kısmi seçmen davranışı değişiklikleri görülebilen ülkelerde bu uygulamalar sayesinde seçmen tercihlerini etkileyen unsurlar için yeni bir pencere açıldığını görebiliriz. [6] Örnek olarak Türkiye Raporu bulgularına göre Cumhur ve Millet İttifakı içinde yer alan partilerin seçmenleri kutuplaştırıcı söylemin sorumluluğu konusunda kendi partilerini değil karşı ittifakta yer alan liderleri sorumlu tutmakta. Bu duruma göre Türkiye’de kırılması kolay olmayan inanışların hala var olduğunu iddia edebiliriz. Öte yandan kamu ihaleleri ve Covid-19 sürecinin yönetiminde görülen şeffaflık ve adil uygulama sorunları da görünür olmaya başlamışken Oylama Tavsiye Uygulamaları sayesinde seçmenler, liderlerin duygusal tabanlı çıkışlarının haricinde oy verecekleri siyasi partilerin kendi hayatlarında ihtiyaç duydukları politikalara ne kadar eğildiğini görebilir ve böylece siyasetin ilerlediği tek kanallı alan genişleyebilir. Türkiye’de bir örneği bulunan bu uygulama daha önce tekrarlanan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimlerinde www.oypusulasi.org ile denenmiş. Bu tip bir uygulamanın; partileri, siyasileri veya popüler figürleri Türkiye’de göklere çıkarılan ve kutsallık atfedilen pozisyonlarından gerçek bir değerlendirme sahasına indireceğini ve seçmenlerin zamanla inatlaşmaya bağlı olarak oluşan tercihlerini rasyonel bir pozisyona çekebileceğini düşünebiliriz.
Kaynakça:
Almeida, D. (2012). The Impact of European Integration on Political Parties [E-book]. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203123621
Bij1. (n.d.). Programma. Retrieved 4 March 2021, from https://bij1.org/programma/
Boekraad, J. (2021, February 14). Stemhulpen weer online: ‘Ze zetten vooral aan tot nadenken’. NOS. https://nos.nl/artikel/2368639-stemhulpen-weer-online-ze-zetten-vooral-aan-tot-nadenken.html
Damhuis, K. (2020, August 31). “The biggest problem in the Netherlands”: Understanding the Party for Freedom’s politicization of Islam. Brookings. https://www.brookings.edu/research/the-biggest-problem-in-the-netherlands-understanding-the-party-for-freedoms-politicization-of-islam/
De Graaf, J. (2010). The Irresistible Rise of Stemwijzer [E-book]. In L. Cedroni & D. Garzia (Eds.), Voting Advice Applications in Europe: The State of the Art (pp. 35–46). Scripta Web. https://www.researchgate.net/publication/285054035_Voting_Advice_Applications_in_Europe_The_State_of_the_Art
From the ashes, a budget. (2012, April 27). The Economist. https://www.economist.com/newsbook/2012/04/27/from-the-ashes-a-budget
Jansen, G. (2016). Farewell to the rightist self-employed? ‘New self-employment’ and political alignments. Acta Politica, 52(3), 306–338. https://doi.org/10.1057/s41269-016-0030-0
Kiesraad. (2021, February 5). 37 partijen nemen deel aan Tweede Kamerverkiezing [Press release]. https://www.kiesraad.nl/actueel/nieuws/2021/02/05/37-partijen-nemen-deel-aan-tweede-kamerverkiezing
Kieskompas. (n.d.). Meer informatie over Kieskompas – Kieskompas. Retrieved 7 March 2021, from https://home.kieskompas.nl/nl/over/
Knoop, B. (2020, February 19). Boerenpartij CDA weggehoond door boze agrariërs. Het Financieele Dagblad. https://fd.nl/economie-politiek/1335319/boerenpartij-cda-weggehoond-door-boze-boeren
Krouwel, A., Holleman, B., Kamoen, N., Van de Pol, J., & De Vreese, C. (2018). Effecten van online stemhulpen [E-book]. In K. Peters (Ed.), Jaarboek 2018 (pp. 19–28). Vereniging van Griffiers. http://griffiers.nl/files/vvgtest_csshtml_nl/Griffiersjaarboek%202018%20DEF.pdf
Ladner, A., & Fivaz, J. (2012). Voting Advice Applications. Electronic Democracy, 177–198. https://doi.org/10.2307/j.ctvddzwcg.11
Louwerse, T., & Rosema, M. (2013). The design effects of voting advice applications: Comparing methods of calculating matches. Acta Politica, 49(3), 286–312. https://doi.org/10.1057/ap.2013.30
Lucardie, P. (2002). Nederland stromenland: een geschiedenis van politieke stromingen [E-book]. Koninklijke Van Gorcum. https://research.rug.nl/en/publications/nederland-stromenland-een-geschiedenis-van-politieke-stromingen-2
McMillan, A., & McLean, I. (2009). The Concise Oxford Dictionary of Politics [E-book]. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acref/9780199207800.001.0001
Ministerie van Algemene Zaken. (2017, November 3). Coalition Agreement ‘Confidence in the Future’. Rijksoverheid. https://www.government.nl/documents/publications/2017/10/10/coalition-agreement-confidence-in-the-future
Otjes, S. (2020). The fight on the right: what drives voting for the Dutch Freedom Party and for the Forum for Democracy? Acta Politica, 56(1), 130–162. https://doi.org/10.1057/s41269-020-00150-y
Pennings, P., & Keman, H. (2008). The Changing Landscape of Dutch Politics Since the 1970s: A Comparative Exploration. Acta Politica, 43(2–3), 154–179. https://doi.org/10.1057/ap.2008.4
Redactie Dutchcowboys. (2014, July 9). Populaire StemWijzer niet altijd goed bereikbaar. DutchCowboys. https://www.dutchcowboys.nl/online/25483
StemWijzer. (2021, February 11). Veelgestelde vragen. https://stemwijzer.nl/veel-gestelde-vragen/
Trouw. (2012, August 14). Wat maakt het Kieskompas anders dan andere stemwijzers? Trouw. https://www.trouw.nl/nieuws/wat-maakt-het-kieskompas-anders-dan-andere-stemwijzers~be87836a/
The Economist. (2020, December 3). Thierry Baudet, a populist prodigy, blows up the party he created. https://www.economist.com/europe/2020/12/03/thierry-baudet-a-populist-prodigy-blows-up-the-party-he-created
Van der Meer, T., Lubbe, R., Van Elsas, E., Elff, M., & Van der Brug, W. (2012). Bounded volatility in the Dutch electoral battlefield: A panel study on the structure of changing vote intentions in the Netherlands during 2006–2010. Acta Politica, 47(4), 333–355. https://doi.org/10.1057/ap.2012.5
Van der Velden, S. (2010). Links : PvdA, SP en GroenLinks [E-book]. Amsterdam University Press. https://ebookcentral.proquest.com/lib/uvtilburg-ebooks/detail.action?docID=770973
[1] Ladner, A., & Fivaz, J. (2012). Voting Advice Applications. Electronic Democracy, 177–198. https://doi.org/10.2307/j.ctvddzwcg.11
[2] StemWijzer. (2021, February 11). Veelgestelde vragen. https://stemwijzer.nl/veel-gestelde-vragen/
[3] De Graaf, J. (2010). The Irresistible Rise of Stemwijzer [E-book]. In L. Cedroni & D. Garzia (Eds.), Voting Advice Applications in Europe: The State of the Art (pp. 35–46). Scripta Web. https://www.researchgate.net/publication/285054035_Voting_Advice_Applications_in_Europe_The_State_of_the_Art
[4] Ladner, A., & Fivaz, J. (2012). Voting Advice Applications. Electronic Democracy, 177–198. https://doi.org/10.2307/j.ctvddzwcg.11
[5] Krouwel, A., Holleman, B., Kamoen, N., Van de Pol, J., & De Vreese, C. (2018). Effecten van online stemhulpen [E-book]. In K. Peters (Ed.), Jaarboek 2018 (pp. 19–28). Vereniging van Griffiers. http://griffiers.nl/files/vvgtest_csshtml_nl/Griffiersjaarboek%202018%20DEF.pdf
[6] Türkiye Raporu – Şubat & Mart 2021 Raporları Kararsız Seçmen, Ekonomik Durumdan Memnuniyet ve Lider Performansı Değerlendirmeleri